Buiten de Orde, Herfst 2008 – Deze zomer hield Saving Iceland voor het vierde jaar op een rij een direct actiekamp in de IJslandse Wildernis. Drie weken lang verbleven wij bij Hellisheiði, waar Reykjavík Energy de explotatie van de geothermische uitbreidt om energie te kunnen leveren aan de aluminium smelters. Ons kampement was opgeslagen tussen een geweldige omgeving van heuvels en lavavelden. Waar op de ene plek de grond stoomt en warmwaterbronnen omhoog borrelen in kleine meertjes liggen deze soms op slechts enkele meters van ijskoude rivieren. Een bizar, prachtig en uniek landschap dat nu wordt bedreigd door de industrie.
Deze zomer hebben we vooral de nadruk gelegd op de mondiale gevolgen van de aluminium industrie en dat de keuzes die in IJsland worden gemaakt, overal ter wereld zijn littekens achterlaat op de natuur, klimaatveranderingen, mensenrechten en sociale structuren.
De strijd om IJsland zit nu in een cruciale fase. Een nieuwe smelter van Century Aluminium wordt op dit moment gebouwd, een andere van ALCOA staat gepland. De eerste werkzaamheden aan een nieuwe stuwdam voor Rio Tinto Alcan zijn tevens begonnen en nog drie andere liggen op de tekentafel. Het bijna-faillissement van het land zou kunnen leiden naar of het stoppen van deze projecten, of juist een toename ervan.
Deze zomer telde veel succesvolle acties. Op zaterdag 9 Juli legden we de werkzaamheden in de eerste fase van de geplande smelter voor Century, in Helguvík, de hele dag stil. Twee dagen later werd de weg naar Century’s al bestaande smelter en Elkem’s ijzerfabriek in Grundartangi geblokkeerd. Bij beide acties hebben we de nadruk gelegd op de uniek geothermische gebieden die zijn vernietigd om deze fabrieken van energie te voorzien en Century’s corrupte deals in West-Congo en Jamaica waar dit bedrijf bauxiet mijnt en ook deze mijnbouw hoopt uit te breiden.
Zondag 20 Juli, zijn we naar the Þjórsá rivier gegaan, waar lokale boeren strijden tegen Landsvirkjun, het nationale energie bedrijf, die van plan is om de rivier met drie stuwdammen in te dammen. Samen met de boeren hebben wandelden we door dit gebied langs deze machtige rivier en watervallen. Het was erg inspirerend om de verhalen van de boeren te horen.
Dinsdag 22 Juli, organiseerde we een open overleg met de IJslandse vredesbeweging. Samarendra Das, een Indiaanse activist, auteur en filmmaker sprak daar over de rol van de aluminium industrie in de wapenindustrie en culturele genocide in de derde wereld. Een dag later organiseerde we een conferentie met Reykjavik Academics, waar Samarendra en Andri Snær Magnason, de schrijver van “Dreamland” (net vertaald het in Engels) een lezing gaven over de mondiale gevolgen van de aluminium productie.
Vrijdag 25 juli gaven we Friðrik Sóphusson, de directeur van Landsvirkjun, een ochtendlijk bezoekje bij zijn huis en overhandigden hem een ontruimingsbevel waarin stond dat hij zijn huis binnen enkele uren zou moeten verlaten om zijn woning op te geven voor de vaart der volkeren. Landsvirkjun gaat herhaaldelijk naar de deuren van de boerderijen bij de Þjórsá rivier, zelfs als de boeren hebben verteld geen discussie te willen over eventuele bouw van de dam.
Met de belofte op mobiele telefoon verbindingen, verbetering van de infrastructuur en geld is het Landsvirkjun gelukt de lokale gemeentes aan hun kant te scharen, maar gelukkig zijn de boeren sterker en weigeren enige vorm van compromis.
Later die ochtend verscheen Saving Iceland bij het Landsvirkjun hoofdkantoor en verstoorde het werk door het brandalarm af te laten gaan, terwijl een andere groep de ontvangsthal bezette met een lawaaidemo en een derde groep een spandoek met een ‘Illvirkjun’ logo (kwaad doener, tevens: slechte dam), een adbust van Landvirkjun’s eigen logo, ophing. De nadruk lag op Landsvirkjun’s banden met Alcoa en specifiek met de erbarmelijke omstandigheden voor werknemers in de autoonderdelen fabriek van Alcoa in Honduras.
Maandag, 28 Juli, stopte we de boorwerkzaamheden in Hellisheiði. Een paar mensen schakelden de stroom uit en bezetten de controlekamer, terwijl anderen zich vastketenden aan machines en de boortoren beklommen. Naast de vernietiging van de unieke geothermische gebieden in Hellisheiði brachten we de aandacht naar de corrupte deals van Reykjavík Energy in Yemen.
De laatste actie in IJsland vond plaats op vrijdag 1 Juli. We stopte het werkverkeer in en uit de Rio Tinto-Alcan smelter in Hafnarfjörður. De activisten ketenden zich aan de toegangshekken en blokkeerde daarmee vrachtwagens in het betreden van de smelter. Dit wegens de corruptie waarmee Rio Tinto-Alcan zich in Hafnarfjörður handhaaft en tevens diens banden met de wapenindustrie.
In de week van 21 tot 28 Juli, vonden op diverse plaatsen solidariteits acties plaats. In Zwitserland en Italië werd gedemonstreerd voor de IJslandse ambassade en de hoofdkantoren van Alcoa, Glencore en Imregilo.
In Essen, Duitsland werd een internationale aluminium conferentie twee keer verstoord, beide tijdens toespraken van Rio Tinto. ’S ochtends werden de brandalarms aangezet, terwijl ’s middags Saving Iceland binnestoorde, met stinkbommen gooide en een verkrachtings-alarm aan een heliumballon omhoog liet.
Goed nieuws is dat het pensioenfonds van de Noorse regering Rio Tinto nu heeft verbannen uit haar portefeuille en 700 milioen euro aan aandelen heeft verkocht. Het bedrijf is ‘onethisch’ en de sociale en ecologische effecten van de Grasberg mijn West Papua zijn wanstaltig.
Dat we dit jaar de aandacht legden op de mondiale gevolgen van de aluminium productie lijkt zijn vruchten af te werpen. Voor het eerst begint zich een discussie af te spelen in IJsland over de wereldwijde gevolgen van het mijnen naar bauxiet. Saving Icleand is de enige IJslandse milieu groepering die aandacht schenkt aan de mondiale context van de gebeurtenissen in IJsland. Dit werd gedurende de zomer herhaaldelijk erkend door verschillende meer gematigde milieuactivisten en politici. Alhoewel dit zeker een succes te noemen is, is het einde nog zeker niet in zicht en moet er nog veel gebeuren. Daarom zullen wij blijven vechten tegen de zware industrieën in IJsland en in de rest van de wereld.